الابنیة عن حقایق‌الادویة نوشتۀ ابومنصور موفق بن‌علی هروی، کهن‌ترین کتاب پارسی موجود در داروشناسی است و یکی از رونوشت‌های آن، که در 447ق به خامۀ‌ اسدی طوسی کتابت شده، کهن‌ترین نسخۀ به دست آمده و نخستین متن کامل تاریخ‌دارِ فارسی است. ابومنصور هروی این کتاب را بر پایۀ‌ گویش هروی نوشته و اسدی طوسی نیز، بر پایۀ گویش طوسی، از آن رونویسی کرده است. با بررسی این کتاب درمی‌یابیم که بسیاری از واژه...

«ضمایر شخصی» یکی از مباحث مهم دستوری زبان فارسی است که بیشتر دستورنویسان و زبان شناسان در آثار خود به آن پرداخته اند و تعاریفی کمابیش مشابه از آن ارائه کرده‏اند. ضمیرهای شخصی در زبان فارسی دری و بیشتر متون به جا مانده از آن، یکسان به کار رفته‏اند؛ اما با توجه به وجود برخی اختصاصات زبانی در برخی متون کهن که حاصل تعلق آن ها به دوره­ها و حوزه­های جغرافیایی و گونه‎های متفاوت زبانی ‏است، ممکن است ضم...

طبقات­الصوفیه یکی از متون کهن فارسی نوشته شده در حوزة هرات (قرن پنجم هجری) است. این کتاب حاصل املای سخنان خواجه عبدالله انصاری در مجالس وعظ است که به دست یکی از شاگردانش نوشته شده است. بررسی زبان این متن می­تواند برخی نکات زبانی ناگفته دربارة گویش کهن رایج در آن حوزة جغرافیایی را آشکار کند. در این مقاله به «اثرپذیری زبان طبقات از زبان عربی»، به عنوان بهره­ای از مسائل زبانی موجود در این متن پردا...

زبان فارسی نو کلیّتی نمودیافته در همة متون و نوشته­های فارسی نیست بلکه در پاره‏ای از حوزه‏های جغرافیایی با اندک تفاوت‎هایی در واژه­، صرف‎ونحو و آوا، صورت‎های کاربردی گوناگونی پیدا کرده که اصطلاحاً به آنها «گونه‎های زبانی» می‌گویند. کشف ویژگی‎های زبانی هر یک از گونه‎های کهن و بازجُست آنها در زبان متداول همان حوزه، از پژوهش‏های بایستۀ زبانی است. این مقاله کوششی برای نیل به این مهم در حوزۀ هرات و گون...

دورة تیموری از اعصار مهم ادب فارسی است. در این دوره سلطان حسین بایقرا و وزیر هنردوست و ادب‌پرورش، امیر علیشیر نوایی، شهر هرات را به مأمنی برای خیل عظیم شعرا، ادبا و هنرمندان بدل می­کنند. در نتیجه شعر و ادب، نگارگری و خوش‌نویسی در این مقطع تاریخی رو به ترقّی می‌گذارد. از برخورداران این خوان گستردة فضل و احسان، می­توان از قاضی نظام‌الدین هروی نام برد که از اعلام برجستة عصر تیموری و در شمار ستایندگ...

فصیحی هروی از شاعران نام آور سده ی یازدهم هجری است که مراحل زندگی و سبک اشعارش از ویژگی های خاصی برخوردار است. با بررسی غزّلیات فصیحی هروی در می یابیم که غزل هایش چنان که از شاعران هم عهدش انتظار می رود، لطیف تر وبا حال تر از دیگر انواع سخن اوست ودر آن ها همان نازک خیالی ها وظرافت ها که در غزل های شاعران گذشته پیدا شده بود ادامه دارد.جدا ازخصوصّیات سبک شخصی که شاعر داشت، بعضی از سخن شناسان دربار...

دوره تیموری از اعصار مهم ادب فارسی است. در این دوره سلطان حسین بایقرا و وزیر هنردوست و ادب پرورش، امیر علیشیر نوایی، شهر هرات را به مأمنی برای خیل عظیم شعرا، ادبا و هنرمندان بدل می­کنند. در نتیجه شعر و ادب، نگارگری و خوش نویسی در این مقطع تاریخی رو به ترقّی می گذارد. از برخورداران این خوان گسترده فضل و احسان، می­توان از قاضی نظام الدین هروی نام برد که از اعلام برجسته عصر تیموری و در شمار ستایندگ...

امیرحسینی هروی از عارفان گمنام قرن هفتم و هشتم هجری است. او با پرسش‌های هجده‌گانة خود، شیخ محمود شبستری را به سرایش گلشن راز برانگیخت. از امیرحسینی هروی آثار مهمی بر جای مانده است. بررسی افکار او در مطالعات تاریخی و تطبیقی تصوف اهمیت خاصی دارد. در این مقاله، سه نوع تأثیرپذیری محتوایی آثار هروی از میراث عرفانی کهن بررسی می‌شود. نخست، تأثیرپذیری از عارف هم‌عصرش مولانا در مباحثی مثل تشابه آغازین ک...

حیدر هروی به گفته گلچین معانی در کاروان هند از شاعران خوب سده ده هجری است که چنان که باید شناخته نشده است. شناخت هرچه بیشتر این شاعر و بررسی سبک شعر وی، به ویژه در قیاس با مکاتب شعری رایج در سده ده هجری، ضروری به نظر می رسد. هم چنین لزوم ارائه صورت صحیح شعر وی با توجه به نسخه های خطی موجود، تصحیح دیوان شعر وی را ایجاب می کند. در این پایان نامه با اتّکا به سه نسخه خطّی که در کتابخانه های دانشگاه ت...

در این پژوهش، ویژگی­ های صوت­ شناختی- آواشناختی ر- آواهای گویش مینابی بررسی شده­ است. گویش مینابی زیرشاخۀ گویش بَشکَردی است و گویش بشکردی نیز در گروه گویش­ های جنوب شرقی از دسته گویش های ایرانی نو غربی است. ر- آوا در زبان­ های مختلف در بافت های آواییِ متفاوت بسیار تغییرپذیر است و تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارد. داده­ های جمع­ آوری شده از گویش مینابی حاکی از آن است که در این گویش دو واج ر- آوای ل...